Ondernemingsorganisatie VNO-NCW viert een jubileum: 125 jaar ondernemen in Nederland. Ondernemerschap kan ook worden samengebald in één bedrijf. Een familiebedrijf waar de generaties elkaar opvolgen. Zoals meubelmaker Arco in Winterswijk, dat inmiddels 120 jaar bestaat. Directeur Jorre van Ast en zijn vader – en voorganger – Willem over hun bedrijf en wat hen overeind hield. Paul Scheer schreef er namens VNO-NCW onderstaand artikel over.
Hoe een val van een paard tot het begin van een familiebedrijf leidt. Het is 1904 als Wouter van Ast, brigadier der marechaussee, van zijn paard valt en zijn rechterbeen breekt. Wat er precies gebeurd is, vertelt de geschiedenis niet. Wel weten we dat hij er blijvend letsel aan overhoudt waardoor hij op zoek moet naar ander werk. De enige optie die hij ziet is voor zichzelf beginnen. Van Ast opent een christelijke boekhandel in Winterswijk. Als hij merkt dat klanten religieuze afbeeldingen willen laten inlijsten, besluit hij een lijstenfabriek annex glashandel achter de winkel te beginnen. Uiteindelijk leidde dat tot meubelfabriek Arco (vernoemd naar zijn zoon Arend Cornelis). Klein begonnen en inmiddels uitgegroeid tot een bedrijf dat in het buitenland misschien wel bekender is dan in Nederland. Hoe is dit familiebedrijf erin geslaagd om te overleven? Willem van Ast en zoon Jorre over hun periode in 'de zaak'. 
Willem van Ast leidde Arco en heeft dat overgedragen aan zoon Jorre. Hij heeft nu de leiding.
Foto: Sam Rentmeester.
Op tijd wakker geschud
"We gaan tafels maken." Dat kreeg Willem van Ast (79) te horen toen hij eind jaren zestig in het bedrijf kwam. Dat klinkt misschien niet als een gekke keus voor een meubelbedrijf, maar het vormde een breuk met hun productie tot dan toe. 'Kleinmeubelen' maakten ze zoals kapstokken, lectuurbakken en wandspiegels. Maar tafels vormden al het grootste deel van de omzet, en door zich daar verder in te specialiseren konden ze de concurrentie beter aan.
Tot midden in de "lastige periode" van de jaren zeventig, zoals Van Ast het met een goed gevoel voor understatement noemt, de economische crisis ook in alle hevigheid toesloeg in het bedrijf. "We stonden echt op kantelen", blikt hij terug in het pand van Arco in Winterswijk, dat net zo strak en sober oogt als de tafels die er worden gemaakt. De crisis betekende immers minder geld bij gezinnen voor de aanschaf van een nieuwe tafel. "Ik moest in die tijd ook mensen ontslaan. Dat vond ik een heel lastige opgave en een grote verantwoordelijkheid. Want het ging om mensen die zich vaak al vele jaren voor het bedrijf hadden ingezet."
Bescheidenheid
Dat Arco het toch redde heeft het bedrijf te danken aan een grote order van bouwbedrijf Ballast Nedam. Dat legde toen in Saoedi-Arabië een militaire basis aan met 1.300 woningen. Of Arco daar de meubels voor kon leveren? Wel binnen een halfjaar s.v.p. Het vergde veel het bedrijf. Er werd in ploegendienst ook 's avonds gewerkt om de klus op tijd af te krijgen. Maar daardoor maakte Arco na een jaar van verlies wel weer winst. "Zo'n grote order is het geluk dat je af en toe moet hebben als ondernemer", zegt Van Ast met Achterhoekse bescheidenheid.
Die winst werd gebruikt voor de aanschaf van computergestuurde machines, die toen net in opkomst waren. Op zo'n machine konden vijf verschillende handelingen worden uitgevoerd, terwijl tot dan toe een machine per handeling nodig was. Arco was er vroeg bij. Dat was ook hard nodig in een tijd dat de import van goedkope klassieke meubelen uit Oost-Europa en Italië op gang kwam. "Dat heeft ons wakker geschud. Andere meubelfabrieken zagen het niet of waren te laat."
Van Ast besefte wel dat er meer nodig was om te overleven. Voor hem stond voorop dat Arco (hoge) kwaliteit moest blijven leveren, want dat was de ziel van het bedrijf. Om de buitenlandse concurrentie van zich af te slaan, besloot hij zich te richten op meer eigentijdse, moderne meubelen. "Daar konden we nog het verschil maken." Dealers reageerden niet direct enthousiast op de nieuwe lijn. "Waar zijn jullie nu weer mee bezig? Die vraag heb ik vaak gekregen in die tijd", blikt Van Ast terug. Al met al was het best spannend. Tot een Duits verkoopkantoor zich meldde dat de nieuwe lijn juist wél interessant vond. Waarna de bal verder ging rollen.
Dutch Design
Voor de eerste moderne ontwerpen tekende hij zelf, met een meubelopleiding in zijn achterzak. Al snel werden ontwerpers van naam binnengehaald, zoals Arnold Merckx, voor het bedenken van nieuwe modellen. En nog iets nieuws: tafels worden gemaakt volgens de specifieke wensen van klanten. Geen enkele tafel was daardoor hetzelfde. Behalve dan de uitstraling: sober en tijdloos.
Langzamerhand ontstond in Nederland een beweging die 'Dutch Design' zou gaan heten. Van Ast en Arco maakten daar deel van uit. Hij had tijdens zijn opleiding in Rotterdam de schoolbanken gedeeld met zonen van andere meubelmakers, en die contacten waren blijven bestaan. De 'modernisten' gingen zich samen presenteren op beurzen en in een eigen showroom bij Pastoe in Utrecht. Van Ast: "Er was gezonde concurrentie. Als meubelfabriek Castelijn met een nieuw ontwerp kwam, dacht ik: verdorie. En ging vervolgens aan de slag om zelf met iets nieuws te komen."
In het DNA
Het was na de eeuwwisseling aan zoon Jorre van Ast (44) om het stokje over te nemen, samen met zijn zus Floor. Ze kwamen niet in een gespreid bedje, want ook toen was het spannend. Dit keer zorgde de vastgoed- en kredietcrisis voor onzekere tijden. Huizen werden niet gebouwd en consumenten stelden uitgaven uit. Van Ast voelde zich nog 'jong en onervaren' in het bedrijf, maar besefte wel dat er iets moest gebeuren. Dat werd in dit geval produceren voor de bedrijvenmarkt. Om daar snel een vinger in de pap te krijgen werd contact gezocht met architecten van bedrijfspanden. Pasten de tafels van Arco misschien in hun plannen?
Zo wist het bedrijf ook deze crisis te overleven. Ze moesten wel meer van zichzelf moesten laten zien en horen. "Dat waren we als bescheiden Achterhoeks bedrijf niet gewend." Maar als je nationaal en internationaal aan de weg wilde timmeren, moest je wel bekend(er) zijn. Zeker als maakbedrijf in een land dat niet echt een maakcultuur had en heeft. Want anders denken mensen bij meubels alleen aan Italiaans en Scandinavisch design, en delf je alsnog het onderspit. Van Ast: "Wij willen laten zien dat bij ons het maken óók in het DNA zit."
Hij benadrukt het innovatieve karakter van zijn bedrijf: ontwerpen, ontwikkelen en produceren in één hand. Daarmee wist hij ook, net als zijn vader, een grote klant binnen te halen. Computergigant Apple was via de Essenza, de eerste massieve tafel van Arco uit 1999, op het spoor van het bedrijf gekomen, en bestelde vele tafels voor het hoofdkantoor in Californië. Niet slecht voor de naamsbekendheid natuurlijk. Ook dit was weer een grote klus in een kort tijdsbestek die veel van het bedrijf en de medewerkers vroeg. En waardoor het zomaar mis kon gaan als de klus toch te groot bleek. Ondernemen blijft toch ook risico nemen.
Personeelstekort
De focus op tafels voor de werkomgeving is nog sterker geworden na de coronaperiode. Er ontstond een nieuwe kijk op het kantoor als plek voor ontmoeting en kennisdelen. En daar zijn ook tafels voor nodig. En die vraag neemt alleen maar toe nu in Nederland het personeelstekort groeit. Werkgevers beseffen steeds meer dat zij aantrekkelijk moeten zijn voor hun personeel. Dus de werkplek moet ook goed en comfortabel zijn.
Zelf heeft Arco ook last van het personeelstekort. Vakmensen zijn moeilijk te vinden. Een voordeel van de locatie in Winterswijk is wel dat Duitsland vlakbij is. En dat daar de vakopleidingen voor houtbewerking niet zijn verdwenen, zoals in Nederland. Van de circa zestig medewerkers komt zo'n 20 procent uit Duitsland
De toekomst van het bedrijf is er volgens Van Ast één van duurzaamheid en circulariteit. Dat is nu al het geval. Het hout is gecertificeerd (verantwoord bosbeheer en nieuwe aanplant). En uit de omgeving, zodat er niet onnodig kilometers moeten worden gemaakt. Arco zet ook in op reparatie van tafels, zodat die niet te snel afgedankt hoeven te worden. "Als familiebedrijf ben je altijd bezig met de volgende generatie. Ook ik wil een mooi bedrijf achterlaten. Dat geldt ook voor de wereld."
Meer informatie:
VNO-NCW
De Malietoren
Bezuidenhoutseweg 12
2594 AV Den Haag
+31 70 349 03 49
www.vno-ncw.nl
Arco
Parallelweg 2-III
7102 DE Winterswijk
0543 546 098
[email protected]
www.arco.nl
Schrijf je in voor onze dagelijkse nieuwsbrief om al het laatste nieuws direct per e-mail te ontvangen!
Inschrijven Ik ben al ingeschreven