Vanaf 1 januari 2025 zal de Belastingdienst actief gaan handhaven op schijnzelfstandigheid. Dit besluit volgt op het opheffen van het handhavingsmoratorium voor de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (Wet DBA) door de Tweede Kamer op 23 augustus 2024. Maar wat houdt dit nu precies in voor opdrachtgevers en zelfstandigen, en wat betekent de aangekondigde 'zachte landing' in de praktijk? In dit artikel zetten we de kernpunten op een rij.
Wat is schijnzelfstandigheid?
Er is sprake van schijnzelfstandigheid indien iemand zich presenteert als zelfstandige, maar de rechtsverhouding (in de praktijk) de kenmerken heeft van een arbeidsovereenkomst. Dit wordt beoordeeld aan de hand van in de rechtspraak ontwikkelde gezichtspunten en kan zich onder andere voordoen als de ZZP'er afhankelijk is van één opdrachtgever, weinig invloed heeft op de eigen werktijden en tarieven, of bijvoorbeeld dezelfde taken uitvoert als medewerkers in loondienst.
De Belastingdienst beoordeelt schijnzelfstandigheid aan de hand van gezichtspunten, en heeft hiervoor een afwegings- en besliskader verstrekt. In het kort zijn deze gebaseerd op drie kerncriteria:
1. Gezagsverhouding: Heeft de opdrachtgever zeggenschap over de wijze van werken van de ZZP'er, bijvoorbeeld door aanwijzingen te geven?
2. Persoonlijke arbeid: Is de ZZP'er verplicht om de werkzaamheden zelf uit te voeren?
3. Vergoeding: Ontvangt de ZZP'er een vast, voorspelbaar inkomen dat lijkt op een salaris?
Naast de gezichtspunten die voortkomen uit deze kerncriteria, zijn er ook andere belangrijke gezichtspunten. Voor ZZP'ers is het bijvoorbeeld van belang dat zij zich daadwerkelijk als zelfstandige ondernemers kunnen gedragen. Daarnaast is de mate van integratie binnen de organisatie van de opdrachtgever van belang: hoe sterker de ZZP'er is ingebed in de organisatie, hoe groter de kans op schijnzelfstandigheid.
Welke gevolgen heeft het opheffen van het handhavingsmoratorium?
Vanaf 1 januari 2025 zal de Belastingdienst weer actief gaan controleren of ZZP'ers terecht als zelfstandigen worden ingehuurd. Het handhavingsbeleid zal in het eerste jaar een 'zachte landing' krijgen. De aanwijzing (waarschuwing) in plaats van naheffing is niet meer de standaardsanctie, maar blijft wel in de gereedschapskist van de belastinginspecteur. Hoewel de belastinginspecteur ook direct een boete kan opleggen, heeft de Belastingdienst aangekondigd hierin terughoudend te zullen zijn. Opdrachtgevers en ZZP'ers die kunnen aantonen dat zij stappen ondernemen om schijnzelfstandigheid te voorkomen, hoeven het eerste jaar bijvoorbeeld niet te rekenen op vergrijpboetes (grove schuld), behalve in gevallen van opzet of kwaadwillendheid.
Daarentegen kunnen de gevolgen van een vaststelling van schijnzelfstandigheid groot zijn:
-Fiscale gevolgen: U loopt het risico dat de Belastingdienst u verplicht om (met terugwerkende kracht) loonheffing en sociale premies af te dragen. Dit kan in sommige gevallen leiden tot aanzienlijke naheffingen, boetes en rentelasten.
-Arbeidsrechtelijke verplichtingen: Mocht blijken dat er sprake is van een dienstverband, dan krijgt u te maken met rechten en plichten zoals doorbetaling bij ziekte, vakantiedagen en ontslagbescherming.
Wat verandert er praktisch gezien?
Naast de invoering van de 'zachte landing', heeft de Belastingdienst onderstaande kenbaar gemaakt:
-Geen terugwerkende kracht: De handhaving geldt vanaf 1 januari 2025 en zal alleen met terugwerkende kracht worden toegepast bij duidelijke kwaadwillendheid of als eerdere aanwijzingen niet zijn opgevolgd.
-Focus op loonheffingen bij opdrachtgevers: De Belastingdienst zal zich bij schijnzelfstandigheid voornamelijk richten op naheffen van loonbelasting bij de opdrachtgevers. Daarnaast worden de controle-inspanningen vooral ingezet in risicosectoren, zoals de zorg.
-Gebruik van modelovereenkomsten: Modelovereenkomsten worden vanaf september 2025 niet langer goedgekeurd door de Belastingdienst. Lopende modelovereenkomsten blijven geldig tot hun einddatum, mits de daadwerkelijke situatie overeenkomt met de beschrijving in de overeenkomst.
Verder bestaat de verwachting dat de regering het aantal schijnzelfstandigen ook op andere manieren verder wil terugdringen. Bijvoorbeeld door het Wetsvoorstel Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden (Wet Vbar). De wet Vbar specificeert de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Het doel van deze wet is om schijnzelfstandigheid tegen te gaan en een duidelijker onderscheid te maken tussen zelfstandigen en werknemers in loondienst. Voorts worden de fiscale voordelen van ZZP'ers over de aankomende jaren verder afgebouwd.
Tips voor voorbereiding
Met de aanstaande wijzigingen door het opheffen van het handhavingsmoratorium is het van belang om de samenwerking met ZZP'ers kritisch te beoordelen:
-Evalueer arbeidsrelaties: Controleer of onder meer of er een gezagsverhouding is, of de ZZP'er zelfstandig kan werken, hoe de betalingen worden verricht en hoe lang de ZZP'er al voor de opdrachtgever werkt. Let daarbij ook op de organisatorische inbedding en mate van ondernemerschap van de ZZP'er.
-Documenteer uw afspraken zorgvuldig: Leg de afspraken vast in een contract waarin duidelijk is beschreven hoe de samenwerking plaatsvindt en welke verantwoordelijkheden bij de ZZP'er liggen. Houd rekening met eventuele fiscale en arbeidsrechtelijke verplichtingen.
-Neem tijdig stappen: Neem nog in het kalenderjaar 2024 de stap om de arbeidsrelaties aan te passen, zodat u geen ongewenste naheffing dan wel boetes ontvangt.
Conclusie
De hernieuwde handhaving per 1 januari 2025 kan grote implicaties hebben voor opdrachtgevers en ZZP'ers. Hoewel de 'zachte landing' een overgangsperiode biedt, brengt de controle op schijnzelfstandigheid nog steeds risico's op verzuimboetes en naheffingen met zich mee. De veranderingen vragen om een zorgvuldige herziening van arbeidsrelaties en een kritische blik op de wijze waarop zelfstandigheid wordt vormgegeven.
De ontwikkelingen in de Wet DBA worden nauwlettend gevolgd, en later dit jaar worden er meer details verwacht. Wilt u meer weten over de nieuwe handhaving en de juridische implicaties voor uw organisatie? Bezoek dan de website van Clairfort Advocaten en meld u hier aan voor het gratis seminar op 21 november 2024 in Zeist.