Wat bedrijven moeten weten over de krappe arbeidsmarkt

De krappe arbeidsmarkt zal ons voorlopig parten blijven spelen. Voor bedrijven is migratie een logische oplossing, maar de krapte is daarmee niet weg. De vraag zal worden welk werk politici in Nederland willen. Dat maakt het er voor bedrijven niet voorspelbaarder op. Dat zijn de verwachtingen van ING.

Het blijft verwonderen: we hebben een corona- en energiecrisis gehad, de economie pruttelt al een jaar op een laag vuurtje, maar de werkloosheid en het aantal vacatures wijzen nog steeds op een zeer krappe arbeidsmarkt.



Twee verklaringen
Er zijn hiervoor twee belangrijke verklaringen. Ten eerste zijn de overheid, zorg en onderwijs steeds meer een banenmotor: inmiddels wordt 25% van alle uren in die sectoren gewerkt. In 2019 was dit 23,5%, dus dit verklaart deels de krappe arbeidsmarkt. Ook het hoge ziekteverzuim speelt een rol. Vóór corona lag dit gemiddeld rond 4%, inmiddels is het 4,8%. De arbeidsmarktkrapte blijft ook op middellange termijn waarschijnlijk aanhouden. Door vergrijzing kunnen immers relatief steeds minder mensen werken, terwijl de arbeidsvraag in de zorg flink toeneemt.

Als werkgever is de oplossing voor arbeidsmarktkrapte evident: meer mensen aan het werk zetten en/of investeren in arbeidsbesparende technologie. Alleen zet dit voor de economie als geheel minder zoden aan de dijk dan je zou denken. Meer arbeidsmigranten en vrouwen die voltijds werken vervullen wel vacatures bij het bedrijf waar ze aan de slag gaan, maar hun inkomen wordt elders, in de vorm van bestedingen zoals bij de kapper of het restaurant weer omgezet in vraag naar personeel. De krapte gaat er dus niet volledig mee weg. Dat hebben we de laatste jaren, met veel migratie, aan den lijve ondervonden.

Ook investeren in technologie is voor bedrijven een werkende oplossing: als machines of computers het werk kunnen doen, scheelt dat vacatures. Voor de economie als geheel lost ook dit de krapte niet op. Productiever werken leidt tot winst, investeringen en loonstijgingen en dus ook tot vraag elders in de economie. Ook dat houdt de arbeidsmarkt krapper dan je in eerste instantie zou denken.

Oplossing
Hoe gaat dit probleem zich dan oplossen? Er zijn twee kanalen: de markt en de overheid. Die krappe arbeidsmarkt zal de loondruk hoger houden. Sommige bedrijven kunnen die kosten doorberekenen, omdat er alsnog voldoende vraag is. Andere bedrijven zullen ervoor kiezen om een deel van het werk in het buitenland te laten doen of leggen het af tegen buitenlandse concurrenten. Tot slot worden sommige dingen gewoon te duur, de markt wordt dan kleiner. De arbeidsmarkt gaat zo een deel van de krapte geleidelijk oplossen.

Politiek
Maar ook politieke besluiten zullen bepalend zijn, ten eerste via de begroting. Als er veel geld is voor de publieke sector, zoals de laatste jaren, is de concurrentie op de arbeidsmarkt groter. Dit vraagt in principe om hogere belastingen, wat via een lager besteedbaar inkomen ook de vraag bij bedrijven vermindert. Dat hebben we de laatste jaren overigens niet echt zien gebeuren, maar kan in de toekomst wel een keuze zijn. Daarnaast bepaalt de politiek de randvoorwaarden, zoals via milieubeleid, vergunningen en infrastructuur. Hoe aantrekkelijker die zijn, hoe meer sectoren hier kunnen overleven, wat meer arbeidsvraag betekent. De politiek dan tenslotte besluiten over faciliterend beleid, zoals de expatregeling en woningen. Zo zal naast de markt de overheid bepalen welke sectoren concurrerend kunnen zijn.

Heldere voorkeursoptie
Vanuit een bedrijf gezien zijn de voorkeursopties helder: als er meer migranten zijn blijft de arbeidsmarkt misschien toch krap, maar er is voor bedrijven wel meer ruimte om te ondernemen. Ook een kleinere overheid laat meer ruimte voor bedrijven. Maar de politiek kan minder migratie, meer vrije tijd of meer publieke diensten belangrijker speerpunten vinden. De druk om te zorgen voor voldoende banen is in de huidige situatie sterk afgenomen, dus wordt de vraag welk werk politici willen. En met een onstuimig politiek landschap wordt het er voor bedrijven al met al niet voorspelbaarder op.

Bron: ING