Veel economische malaise is ons bespaard gebleven in 2023, maar met stevige veranderingen voor de wereld- en met name Europese economie lijkt een zwak 2024 een logisch resultaat. Dat stelt Bert Colijn, econoom internationale macro-economie bij ING.
De wereldeconomie is in 2023 veerkrachtiger gebleken dan was verwacht. Rond deze tijd vorig jaar werd verwacht dat de Europese economie in recessie zou raken door de energiecrisis. De realiteit bleek veel positiever. Dankzij goed gevulde gasvoorraden en vooral een hele milde winter bleven de zwartste scenario’s – waarbij industrieën productie stil zouden moeten leggen – uit. Wel is het zo dat de economische groei in de eurozone sinds het begin van de energiecrisis tot stilstand is gekomen, maar een recessie bleef vorige winter uit. In de VS blijft de economische groei vooralsnog ijzersterk ondanks de sterk gestegen rentes. In zowel Europa als de VS laat de arbeidsmarkt grote tekorten zien en is werkloosheid ontzettend laag.
Verder was de grootste economische zorg dit jaar of inflatie snel en duurzaam naar beneden zou kunnen komen. Dat is vooralsnog zeker het geval. In oktober 2022 was inflatie in de eurozone nog 10,6%, maar inmiddels is deze teruggezakt naar 2,4% (in Nederland zelfs van 14,3% naar 1,8%). De zorg over een mogelijke heropleving blijft vooral bij centraal bankiers leven, maar analisten en beleggers gaan er inmiddels vanuit dat de inflatie eind volgend jaar dichtbij de 2% staat. Zo lijkt een jaren 70 scenario met een lange periode van hoge inflatie uit te blijven.
Wereldeconomie past zich aan
Toch voelt het ook alsof de wereldeconomie zich nog sterk aan het aanpassen is aan een nieuwe realiteit die zich sinds de pandemie steeds meer aftekent. Een realiteit waarbij de inflatie en rente in ieder geval niet meer ver onder de 2% liggen en waarbij geopolitieke zorgen meegewogen worden in economische beslissingen. Daarbij moet er ook nog wel wat pijn genomen worden, die in 2023 nog niet gevoeld is.
Denk aan de sterk verhoogde rente. De impact daarvan is zeker al te merken in een dalend aantal leningen en heeft dus ook een drukkend effect op investeringen, maar de volledige effecten van de hogere rente op de economie moet zich nog laten voelen. Veel huishoudens en bedrijven hebben de rentelasten nog maar een beetje op zien lopen doordat de lage rente langer vast is gezet. Die hogere rentelasten zullen in 2024 doorzetten. Zelfs als de beleids- en marktrentes weer wat gaan dalen, zullen de gemiddelde rentelasten namelijk nog steeds omhooggaan doordat er gemiddeld aan zulke lage rentes gefinancierd is.
Ook hebben overheden in 2023 nog flink stimulerend beleid gevoerd. Dat helpt om de pijn van de zwakkere consumptie en bedrijfsinvesteringen te verzachten, maar geeft ook vraagtekens voor 2024. Want ook voor overheden lopen de rentelasten op, wat in 2024 alleen maar meer zal worden. Volgend jaar lijken overheden in mindere mate te stimuleren, maar harde bezuinigingen staan nog niet op de agenda. Wel zal de discussie over bezuinigen weer meer op tafel komen, ook in combinatie met het herinvoeren van Europese begrotingsregels.
Daarnaast draait de arbeidsmarkt nog steeds historisch goed ondanks dat de economie in Europa al een aantal kwartalen gestagneerd is. Ook in de VS bleef de arbeidsmarkt ontzettend sterk in 2023. De productiviteit staat daarmee sterk onder druk en de vraag is hoe lang bedrijven die hogere loonkosten kunnen dragen terwijl de economie afkoelt. Inmiddels geven bedrijven aan dat zij minder mensen aan willen nemen en loopt de werkloosheid in de VS al wat op. Wel verwachten wij dat de krapte op de arbeidsmarkt nu groot genoeg is om de stijgende werkloosheid in Europa en de VS beperkt te houden.
Verder beginnen geopolitieke en waardeketenuitdagingen steeds meer te spelen en zijn bedrijven zich daar langzaam op aan het aanpassen. De wereldhandel groeit al een tijd minder snel dan de wereldeconomie – een voorzichtig teken van deglobalisering – en onze verwachting is dat dit ook in 2024 weer het geval is. Ook is de verwachting dat bedrijven doorgaan met het afbouwen van hun afhankelijkheid van risicovolle landen qua importen. Dit is een proces dat in principe prijsopdrijvend zou moeten werken.
Daarnaast blijft energie een belangrijk thema. De energiecrisis is dit jaar mild gebleken, maar sluimert voort. De Europese aanpassing naar nieuwe energiebronnen verloopt – begrijpelijk – langzaam en dat betekent dat kwetsbaarheid voor grillige marktprijzen voor LNG in de komende tijd blijven. Dat kan de economie negatief beïnvloeden op momenten dat prijzen sterk zouden stijgen.
Bron: ING